Gelezen: McGregor, D., The Human Side of Enterprise. Annotated Edition, The Mc Graw-Hill Companies, 2006
McGregor wordt nog regelmatig in teksten over management aangehaald, of in ieder geval zijn Theorie X en Y. En terecht, want McGregors werk was baanbrekend. Hij verdient alle krediet voor de omslag van autocratische naar meer mensgerichte organisaties.
Toen ik studeerde moest ik me ook in zijn denkbeelden verdiepen. Toen leek het me allemaal niet zo bijzonder. Ik was er waarschijnlijk nog niet rijp voor. Ik had nog geen enkele praktijkervaring. Het kon me toen ook nog niet boeien. Nu wel. Je moet echt rijpen voor je het belang van bepaalde inzichten kan zien en waarderen.
De eerste druk van “The Human Side of Enterprise” kwam uit in mijn geboortejaar, 1960. Ik las de geannoteerde versie uit 2006.
De ‘sixties’
Allereerst. Het boek ademt het tijdsbeeld van het ontstaan uit. Voor sommige casussen is het nu al verwonderlijk dat ze toen revolutionair waren. Kennelijk was er toen alleen plaats voor Theorie X, oftewel een denkwereld waarin medewerkers werden gewantrouwd, waarbij iedereen van de aanname uitging dat niemand ook maar iets zou uitvoeren als hij niet continue in de gaten werd gehouden en dat de enige motivator van mensen was: straf te voorkomen en tegelijk zo min mogelijk uit te voeren voor zo veel mogelijk salaris. McGregor keek daar heel anders tegenaan.
Wat toentertijd door McGregor ook prachtig werd gevonden, dat was als bedrijven hun medewerkers als ‘resources’ of ‘assets’ zagen en als ze een HR-afdeling hadden.
Even the repetitive worker at the bottom of the hierarchy is potentially more than a pair of hands. He is a human resource.
Tegenwoordig roept het bij veel mensen afgrijzen op om als “middel” te worden gezien en behandeld. Toen was HR revolutionair, nu is het alweer oudbakken.
Theorie X
Ik ga slechts zeer beknopt op de theorieën van McGregor in.
Theorie X gaat van de volgende aannamen uit:
- De gemiddelde mens houdt niet van werk en zal het ontlopen als hij kan;
- Controle, dreigen met straf en dergelijk zijn nodig om iets te bereiken;
- Mensen willen worden gestuurd, vermijden verantwoordelijkheid, hebben geen ambitie en zoeken vooral veiligheid;
- Paternalisme is correct als managementfilosofie.
Theorie Y
McGregor zet tegenover Theorie X een heel andere filosofie, namelijk zijn Theorie Y. In het kort:
- Mensen hebben geen inherente afkeer van werk, werk kan zelfs bevredigend zijn;
- Als mensen zich verbonden voelen met bepaalde doelstellingen dan committeren ze zich daaraan en beoefenen ‘self-direction’. Controle en dreigen met straf zijn dan niet nodig;
- Het bereiken van doelstellingen wordt ervaren als een vorm van beloning;
- Onder de juiste omstandigheden accepteren mensen verantwoordelijkheid en zoeken deze zelfs op;
- Het vermogen om creatief tot oplossingen te komen is wijd verspreid binnen de gehele bevolking;
- Binnen het moderne industriële leven, zeker ten tijde van McGregors boek, wordt slechts een deel van de menselijke intellectuele mogelijkheden benut.
En dat laatste geldt op heel veel werkplekken nog steeds.
Enkele noties rond Theorie X en Y en McGregor’s inzichten
Theorie X biedt een gemakkelijke uitvlucht voor alle falen van organisaties. Als iets fout gaat, dan ligt het aan de medewerkers. Theorie Y ontneem het management dit excuus.
Sommige inzichten van McGregor komen erg behoudend en ouderwets over.
Of course, there are some risks connected with the use of participation. All significant managerial activities involve risk, and this is no exception. The usual fear is that if employees are given an opportunity to influence decisions affecting them, they will soon want to participate in matters which should be none of their concern.
Daar houdt McGregors geloof in mensen kennelijk opeens op. Waarom zouden medewerkers zich niet met andere zaken mogen bemoeien? En waarom zou een manager dat dan wel mogen? Wat heeft die manager dan in huis dat andere mensen in een organisatie niet hebben?
Stafdiensten
De ideëen die McGregor heeft over stafdiensten zijn nog altijd fris. Zij moeten hulp bieden en wat hulp is, zo stelt hij, moet worden gedefinieerd door de ontvanger. Terwijl veel stafdiensten daar (ook nu nog altijd) heel anders mee om gaan.
It is one of the favorite pastimes of headquarters groups to decide from within their professional ivory tower what help the field organization needs and to design and develop programs for meeting these “needs.”
Visionair
Soms toont McGregor zich als een visionair.
It is probable that one day we shall begin to draw organizaion charts as a series of linked groups rather than as a hierarchical structure of individual “reporting” relationships.
Inmiddels komt dat inderdaad meer en meer voor, neem bijvoorbeeld holacracy (Lees: Holacracy en ik)!
Slot
Ondanks dat sommige denkbeelden enigszins gedateerd aandoen is het boek nog steeds interessant om te lezen. Er staan veel rake observaties en inzichten in. Ik zal dan ook zeker op een deel van die onderwerpen terugkomen op dit weblog.
Citaten uit “The Human Side of Enterprise”
