Management

Darwin, cultuur en het overleven van organisaties

In dit artikel wordt het ontstaan van organisatiecultuur vergeleken met Darwin´s evolutieleer. De analogie wordt getrokken. Bekeken wordt wat dit voor gevolgen heeft voor organisaties met een sterke cultuur. Tot slot wordt onderzocht hoe organisaties hiermee om dienen te gaan.

Darwin

Darwin´s evolutietheorie berust (onder andere) op het uitgangspunt van de “survival of the fittest”. Organismen, dieren die het best zijn aangepast aan hun levensomstandigheden overleven en zijn succesvol. Soorten die niet aangepast zijn of die zich niet aanpassen aan veranderende omstandigheden sterven uit. Een soort verandert geleidelijk (evolutionair) doordat generatie op generatie bepaalde kenmerken worden versterkt. Zo kunnen uit één oorspronkelijke soort zelfs meerdere nieuwe soorten ontstaan. Bijvoorbeeld omdat exemplaren van één soort gescheiden zijn geraakt. Beide groepen zijn zich blijven aanpassen aan hun eigen omgeving en daardoor uit elkaar ontwikkeld. Na verloop van tijd zijn ze zodanig veranderd dat ze niet langer tot één soort gerekend kunnen worden.
Aanpassing vindt plaats doordat de dieren zich aanpassen aan de (nieuwe) omstandigheden. Hoe gaat dat in zijn werk? Een vogeltje ontwikkelt zich tot eter van een bepaald soort noten. Vogels die de noten het beste kunnen kraken eten het meest, zijn gezonder en daardoor wellicht ook aantrekkelijker als partner en daarmee vruchtbaarder. Bij sommige dieren zal de “beste” domweg de meeste vrouwtjes bevruchten. Vogeltjes die zwak zijn in het kraken van noten zijn fysiek zwakker, sterven sneller, enzovoorts. Succesrijke vogeltjes planten zich voort en zorgen daardoor dat ze de positieve eigenschap “noten goed kunnen kraken” versterken in volgende generaties. De juiste genen komen immers statistisch bij elke generatie meer voor dan bij de vorige.
Succes leidt tot overleven en doorgave van de eigenschappen die dat succes bewerkstelligen. De keerzijde is dat afwijkende exemplaren in dezelfde omgeving weinig overlev(er)ingskansen hebben.
Wanneer er in een populatie iets onverwachts gebeurt kan dit grote gevolgen hebben. Sterven de notenbomen bijvoorbeeld uit door een ziekte, dan zijn onze notenvogeltjes ook gedoemd te sterven. Samen met de bomen sterven ze uit. Het ironische is daarbij dat op zo´n moment de afwijkende vogeltjes opeens grotere overlevingskansen (kunnen) hebben. Voor overleving in veranderende omstandigheden is genetische diversiteit dus van belang, terwijl een continue bestendige omgeving leidt tot genetische eenvormigheid.

Cultuurvorming

In organisaties is een soortgelijk verschijnsel waarneembaar. Bepaalde ideeën, gedragingen en competenties leiden tot succes. De succesvollen worden beloond. De succesvollen krijgen meer zeggenschap en trekken meer mensen met dezelfde ideeën en competenties aan. De variëteit in gedragingen, ideeën en competenties neemt af. De organisatie krijgt bepaalde dominante eigenschappen. Afwijken daarvan is ongebruikelijk, raar of zelfs ongewenst.
Dit mechanisme leidt tot het ontstaan van een gemeenschappelijke cultuur. De (dominante) eigenschappen van de organisatie noemen we de organisatiecultuur.

Darwin en het leven en sterven van de organisatiecultuur

Naar analogie van de Darwinistische evolutieleer zien we dat organisaties met een sterke cultuur zeer succesvol kunnen zijn in bepaalde omstandigheden. Een andere analogie is dan evident: veranderen de omstandigheden dan krijgt de organisatie het heel moeilijk. Ook voor het overleven van organisaties geldt dan dat diversiteit de overlevingskans vergroot. Echter, in de natuur kunnen enkele vogeltjes voldoende zijn voor het voortbestaan van de soort, de rest sterft. In organisaties ligt dat anders.
Enkele afwijkende individuen zijn in een omvangrijke organisatie zelden in staat om het tij te doen keren. Zij zijn vaak de roependen in de woestijn. Zij ontberen de macht en de mogelijkheden om de koers van de mammoettanker te veranderen.

Wat kunnen we hieruit leren?

	Organisaties neigen naar vorming van een eigen cultuur;
	Sterke culturen maken een organisatie sterker;
	Sterke culturen vormen de achilleshiel van een organisatie in veranderende omstandigheden;
	Diversiteit is de sleutel tot overleving op langere termijn.

Een paradox

Bij de voorgaande conclusies is sprake van een paradox:

	Vermindering van diversiteit leidt tot succes op kortere termijn;
	Vermindering van diversiteit leidt tot falen op langere termijn.

In een zeer complexe voortdurend veranderende werkelijkheid kan een sterke cultuur dus al snel dodelijk worden.
Hoe moeten we hiermee omgaan?
In mijn eigen ogen liggen er niet veel mogelijkheden open. Een keuze kan zijn dat we dit verschijnsel aanvaarden. Organisaties kennen dan onontkoombaar een eigen levenscyclus. Bedrijven ontstaan, bloeien op en sterven af. Op zich een heel gezond uitgangspunt. “That´s life, ain´t it?!”

Een uitweg

Een andere uitweg dan liquidatie is het ontsnappen aan de paradox. De enige mogelijkheid die ik daarbij zie is het bevorderen van een cultuur van afwijken, van diversiteit, van heterogeniteit.
In dat geval moet je overigens aanvaarden dat de resultaten op kortere termijn wellicht slechter zijn. De cultuur is immers niet volledig gericht op één omgeving en omstandigheid. De winst ligt in de continuïteit.
Zo´n organisatie kent zeer veel waarde toe aan het individu met al zijn eigenaardigheden en eigenheden. Alle (ik zeg: alle) ideeën worden gekoesterd, geproefd en een groot aantal daarvan ook uitgeprobeerd.
Eigenlijk is de enige minder gewenste diversiteit die van de idea killers. Hoewel, ook die vormen een integraal onderdeel van vernieuwingsprocessen. Iemand moet immers de “dikke bomen” benoemen waarmee de juistheid van een idee wordt aangevochten. Door de dikke bomen te benomen weten de ideeënmakers immers weer welke hobbels zij (op creatieve wijze) nog moeten nemen om hun ideeën succesvol te maken.

Kaprun, 11 augustus 2002

Lees ook: Organisatiecultuur, een samenvatting en Organisatiecultuur en emotionele intelligentie.

Doe de Cultuurtest.

Nagekomen noot 7 mei 2010: in "Gebouwd voor de toekomst" constateren Jim Collins en Jerry Porras dat visionaire bedrijven veelal hun beste zetten doen door via trial en error te experimenteren, door opportunisme en soms ook gewoon per ongeluk. Zij merken daarbij op dat het levenswerk van Darwin nuttig is om de werking van visionaire bedrijven te beschrijven.

Op de hoogte
blijven?

dat kan via:

Peter blogt ook
Reflecties op de actualiteit. Aankondigingen van nieuwe artikelen en ander opmerkelijks.

of via:

RSS-feed voor het weblog:

of:

Leiderschap
artikelen over dit onderwerp
Test
test de leiderschapskwaliteiten van u of uw baas
Actueel
aandacht voor actuele onderwerpen
Terzijde
losse ideeën, overwegingen en beschouwingen
Management
artikelen over management
Projectmanagement
artikelen over projectmanagement
Overzicht
Een overzicht van alle artikelen op deze site
Wie ben ik?
mijn motivatie, mijn credo en andere feiten
Nieuwsbrieven
alle recente nieuwsbrieven
Wisseltjes
anekdotes over mijn kinderen en andere onderwerpen

Projectmanagementsite
website met allerlei informatie over projectmatig werken

Index Bouwen
Artikelen gerelateerd aan mijn werkzaamheden binnen de bouwsector.