Terzijde
De wet van behoud van incompetentie
&
de wet van de val van incompetentie
Een paradoxale titel? Interessant! We gaan
beide wetten nader verkennen.
De wet van behoud van incompetentie
Eerder[i]
heb ik betoogd dat er in bedrijven vooral gekloond wordt. Leiders zoeken
ondergeschikten en opvolgers die op hen lijken, waar zij zich goed bij voelen.
Het gevolg is dat sommige eigenschappen in de leiding worden versterkt, ze
worden tot cultuurgoed. Bepaalde eigenschappen en gedrag worden steeds sterker
van aard.[ii]
Wanneer eigenschappen door een proces van cultuurvorming worden
versterkt in combinatie met kloongedrag kan dat een problemen geven. Dat is het
geval wanneer er incompetentie op één of meerdere vlakken in een cultuur is
binnengeslopen. Ook die eigenschappen versterken namelijk zichzelf.
Leiders zijn meestal erg overtuigd van zichzelf. Zonder een bepaalde mate van
narcisme zijn ze wellicht niet eens geschikt als leider. Leiders ontmoeten door
hun positie steeds minder weerwoord, tenzij ze dat zelf actief organiseren.
Leiders krijgen geen feedback op hun manco´s. Een slechte eigenschap wordt dus
niet aangekaart. Een niet benoemde slechte eigenschap wordt niet bestreden.
Langzaamaan wordt ze deel van de cultuur. Afwijkend gedrag wordt niet
gewaardeerd in een cultuur. De niet bestreden eigenschap wordt cultuur, een
negatieve en niet bestreden eigenschap wordt norm. Incompetentie wordt cultuur.
De incompetentie wordt niet meer als contraproductief geïdentificeerd, maar via
de positieve bekrachtiging van de organisatiecultuur zelfs voorzien van een
aureooltje. Als de leider zichzelf kloont gaan er geen alarmbellen meer
rinkelen. Er komen immers alleen maar nieuwe helden binnen die lijken op de
inmiddels tot rolmodel gepromoveerde eerste held.
Incompetentie in de top van organisaties
blijft, wanneer ze er eenmaal is doorgedrongen, behouden.
Dat is de wet van behoud van incompetentie.
Het is een wet waaraan heel veel organisaties leiden. Ze hebben een blinde vlek
ontwikkeld voor één of meerdere zwakke eigenschappen. Stoere managers komen
met sweeping statements die absoluut niet meer passen bij de
leiderschapskwaliteiten die een organisatie werkelijk in een stroomversnelling
kunnen brengen.
Intermezzo
De wet van behoud van incompetentie is een
wet. Dus blijft de incompetentie eeuwig voortbestaan. Toch?
Nee, incompetentie komt voor de val. Dat is
de tweede wet van de incompetentie. De wet van de val van incompetentie.
De wet van de val van incompetentie
Niet competent geleide bedrijven kunnen heel
lang heel redelijk doordraaien. Zit het economisch klimaat een beetje mee, is er
weinig concurrentie, dan kan een incompetent geleide firma heel lang
voortbestaan.
Wanneer een markt in recessie raakt of er opeens serieuze concurrentie ontstaat,
dan krijgt elk bedrijf het moeilijk. Een incompetent geleide firma krijgt het
heel moeilijk. Zo´n bedrijf raakt in crisis. Het valt en met het bedrijf valt
de incompetentie.
Of het bedrijf, want soms gebeurt dat, overleeft. Als het overleeft dan is dat
doorgaans alleen doordat allerlei normen en waarden worden herijkt, doorgaans
ook omdat er een andere leiding komt met andere eigenschappen. Een bedrijf in
crisis kent, als het overleeft, altijd een verandering van de
organisatiecultuur. Of dat nu gestuurd en bewust veranderd is of vanzelf
ontstaat omdat oude normen en waarden overduidelijk op de wip zijn komen te
staan en het bedrijf noodgedwongen een nieuwe lijn moet vinden is in mijn ogen
beide mogelijk. Ook in dat geval valt dus de incompetentie. Incompetentie is
altijd eindig.
Incompetentie in de top van bedrijven
komt altijd voor de val bij extreme veranderingen in de omgeving, dit doordat
het bedrijf bankroet gaat of doordat van buiten drastisch wordt ingegrepen in de
top.
Dat is de wet van de val van incompetentie.
Ontstaat er een crisis dan valt ook de incompetentie. Omdat incompetentie de
crisis versnelt heeft de wet van behoud van incompetentie soms weer een kortere
levensduur dan je zou verwachten op basis van de kracht van organisatieculturen.
Lipno nad Vltavou, 18 augustus 2003
