Bij veranderingsprocessen wordt vaak ook een cultuurverandering “meegenomen”. Weinig succesvol doorgaans. Geen wonder. De acties die ondernomen worden zijn bepaald geen tekenen van een diepe doorgronding van het verschijnsel organisatiecultuur.
Wat zien we zoal gebeuren? Er verschijnen posters met gewenst gedrag, vaak samen met de medewerkers tot stand gebracht. Dat creëert toch draagvlak zou je zeggen. Maar, er treedt maar geen verandering in de gewenste richting op. Soms worden jonge mensen die “wel willen” ingezet als toonbeelden van de nieuwe cultuur. Ook geen succes. In de missie en visie worden kernwaarden opgenomen. Maar er verandert niets. “Oh, wat zijn die medewerkers toch weerspannig,” zucht menig manager.
Het echte probleem is dat het management probeert om rechtstreeks het gedrag te veranderen. Terwijl dat gedrag een gevolg is van onderliggende structuren. Rechtstreeks sleutelen aan organisatiecultuur is tot mislukken gedoemd. Organisatiecultuur is een ‘emergence’-verschijnsel. Je moet altijd naar de laag onder het gedrag terug om tot wijziging van de cultuur te komen.
Je kan binnen een adviesbureau oproepen tot een betere samenwerking tussen de verschillende eenheden, maar zolang het financiële systeem het resultaat per eenheid monitort, zal het belang van de eigen groep altijd voor dat van het geheel gaan, zeker als daar ook nog beloningen aan gekoppeld zijn. Zolang je zo'n afrekenmechanisme niet verandert, kan je geen betere samenwerking verwachten. En als je het wel verandert, dan kan het ook nog wel even duren want ingesleten mechanismen zijn moeilijk te veranderen.
Cultuurverandering komt niet tot stand door over cultuur te praten en door om een andere cultuur te vragen. Wat wel kan werken, maar een kwestie van lange adem is, dat is: nadenken over de mechanismen die het huidige ongewenste gedrag voort brengen en over aanpassingen van die mechanismen die het gedrag de gewenste kant op zouden kunnen sturen. Als de mechanismen worden aangepast, dan is verandering mogelijk.
Een waarschuwing is zelfs dan nog op zijn plaats. Het ontstaan van cultuur is een complexe zaak. De maakbaarheid van cultuur is daardoor klein. We kunnen de organisatiecultuur beïnvloeden, maar we moeten altijd op onze hoede blijven. Zelfs de meest zorgvuldige wijzigingen in de onderliggende mechanismen kunnen gedrag oproepen dat voor de bedenkers onvoorspelbaar, ondenkbaar, was. Hoe goed bedoelt ook, iedere verandering in een complex systeem draagt een voedingsbodem van mislukking in zich. Helaas dat is niet anders.
Dit blog is eerder op mijn oude blog geplaatst
