Gelezen: William J. Bernstein, The Birth of Plenty, McGraw-Hill, 2004
In "The Birth of Plenty" schetst Bernstein hoe de welvaart in het westen is ontstaan, welke zaken welvaart in andere delen van de wereld tegenhouden, de relatie tussen welvaart en democratie, enzovoort. En passant doet Bernstein de geschiedenis van de wetenschap ook nog uit de doeken.
Het boek biedt een geschiedenisles waarin wij Nederlanders een zeer voorname rol spelen. Ik moet het toegeven, dat vervult mij met trots. Het is een boek dat veel verklaringen geeft. Het maakt duidelijk waarom de ontwikkeling in de Arabische en de Afrikaanse wereld zo moeizaam van de grond komt. Het verklaart ook waarom de pogingen van vooral de USA om democratie via (of na) militaire ingrepen in andere landen te implementeren is gedoemd tot mislukken.
Bernstein beschrijft zeer overtuigend dat er aan vier voorwaarden moet worden voldaan, wil er sprake zijn van grote, brede en langdurige economische groei. Die vier voorwaarden zijn:
- De waarborg op eigendomsrechten, zowel fysiek, als intellectueel en persoonlijk;
- De aanwezigheid van rationele wetenschappelijkheid, met name van methodieken om de wereld te onderzoeken en te interpreteren;
- De aanwezigheid van goedkoop kapitaal dat gemakkelijk beschikbaar kan worden gesteld om nieuwe uitvindingen te ontwikkelen en te produceren;
- De aanwezigheid van infrastructuur voor communicatie en voor snel transport van mensen en goederen.
Holland komt in beeld als de eerste plaats waar in de geschiedenis aan deze voorwaarden werd voldaan. Vanuit Holland werden de instituties en ideeën die hiermee samenhangen geëxporteerd naar Engeland en later weer naar de nieuwe wereld.
Holland en Engeland waren de eerste ‘service states’. Staten die zorgden voor de randvoorwaarden waaronder welvaart kon ontspruiten.
Eigendomsrecht
Voor een deel lijken de vier voorwaarden voor ons zo vanzelfsprekend dat we de bijzonderheid ervan niet meer op waarde schatten. Nou, eigendomsrecht voor iedereen is heel lang niet zo vanzelfsprekend geweest. Het recht van de sterkste gold, heersers heersten absoluut over hun onderdanen en doen dat op te veel plekken op aarde nog altijd. In het Ottomaanse rijk kon de sultan volledig beschikken over zijn onderdanen, hij kon hen het leven, de vrijheid en hun bezittingen ontnemen zoals hem dat uitkwam. Niemand anders in dat rijk had dezelfde rechten. Het kon iedereen overkomen dat hij vandaag kwijt was wat hij gisteren nog had. En, betoogt Bernstein, wie zal er dan meer produceren dan datgene dat zijn dagelijkse behoeften ontstijgt. Word je welvarend, dan kan het je zo weer worden ontnomen. Kortom, elke motief om tot meer productiviteit te komen wordt ontmoedigd.
Wetenschap
De wil en het vermogen om vaststaande denkbeelden ter discussie te stellen is essentieel om steeds opnieuw tot innovatie te komen. Nieuwsgierigheid en het vermogen en de mogelijkheid om vaststaande beelden ter discussie te stellen leiden tot nieuwe denkbeelden, tot uitvindingen en tot nieuwe productiviteit en welvaart.
Landen waar de vrijheid (van meningsuiting) en de tolerantie tegenover andersdenkenden laag is, zullen altijd moeite hebben om de welvaart van vrijere landen bij te houden.
Kapitaal
Ook waar het de beschikbaarheid van geld betreft, geldt dat we verworvenheden voor vanzelfsprekend houden. Tegenwoordig kan iedereen een aandeel in een bedrijf nemen, zonder dat hij persoonlijk aansprakelijk kan worden gehouden. Er zijn tijden geweest waarin mensen aangesproken werden op de schulden van een failliet bedrijf. Ondanks dat ze slechts een klein aandeel in dat bedrijf bezaten werden ze tot de bedelstaf gebracht, omdat schuldeisers van het bedrijf iedere mede-eigenaar konden aanspreken voor de volledige schuld. Het behoeft weinig betoog dat in zo'n situatie bedrijven, zeker de meer risicovolle, niet gemakkelijk aan kapitaal konden komen.
Infrastructuur
Infrastructuur is de olie van de welvaart. Zonder goede infrastructuur, is het onmogelijk om mensen en goederen snel te verplaatsen. En dat belemmert de economische ontwikkeling gigantisch. In dat opzicht had het platte Nederland met zijn vele bevaarbare waterwegen een natuurlijk voordeel boven andere landen.
Democratie
Hierna nog een paar bevindingen van Bernstein over de relatie tussen welvaart, democratie en macht.
Bernstein toont op basis van onderzoek aan dat welvaart niet zomaar tot meer geluk leidt. Welvaart versterkt wel de democratie. Niet andersom.
Overigens leiden de genoemde voorwaarden voor welvaart ook tot meer (militaire) macht. Wie goedkoop veel kan produceren, kan ook goedkoop veel wapens produceren. Bovendien is de wil om de welvaart te beschermen breed aanwezig. Strijd gaat in die gevallen niet om de belangen van enkele machthebbers, maar om het belang van iedereen.
Bernstein constateert vervolgens wel dat hoe welvarender een land, hoe groter de weerstand is tegen slachtoffers van militair geweld in de eigen gelederen.
Slot
Bernstein heeft een rijk boek geproduceerd. Het biedt veel stof die iedereen zou moeten kennen. Veel stof tot nadenken biedt het ook.
Bernstein maakt geschiedenis levendig. Niet alleen omdat de geschiedenis in relatie wordt gebracht met het heden, daarmee maakt hij geschiedenis relevant, maar ook omdat er veel uit valt te leren voor heden en toekomst.
Een echte aanrader!
"The Birth of Plenty" bij bol.com
Dit blog is eerder op mijn oude blog geplaatst
