In het bovenstaande schema wordt verbeeld hoe leiderschap werkt. Delen van het schema worden hierna toegelicht.
De omgeving
Aan de omgeving ontleent iedere organisatie haar bestaansrecht. De omgeving bestaat uit klanten, "de markt" en uit andere stakeholders. De organisatie heeft bestaansrecht omdat zij zich bezig houdt met zaken die de omgeving waardeert (oftewel: koopt of op een andere manier afneemt) en omdat ze dat op een verantwoorde manier doet.
Dat laatste lijkt misschien op het eerste gezicht een merkwaardige toevoeging. Toch neem ik hem op. Naast de directe klanten is een organisatie ook afhankelijk van andere stakeholders. Gedraagt een organisatie zich onverantwoordelijk dan loopt zij een grote kans dat actievoerders haar daarop zullen aanspreken. Actie betekent op zijn minst imagoschade. Als het om een boycot gaat dan zal er ook sprake zijn van daadwerkelijke schade. Een bedrijf moet zich dus verantwoordelijk opstellen al was het maar om dit soort schaden te voorkomen. Mooier zou zijn als organisaties zich vanuit diep beleefde normen en waarden zo zouden opstellen. Zo ver is de praktijk nog lang niet overal.
De verbintenis tussen omgeving en organisatie wordt gevormd door de input die de organisatie uit die omgeving krijgt en de output die zij er zelf weer in terug brengt. De kerntaken van een organisatie bestaan uit het verwerken van input vanuit de omgeving tot output naar die omgeving. De mate waarin ze daarin slaagt is bepalend voor de waardering die ze uit de omgeving krijgt en de tevredenheid over de wijze waarop ze input tot output verwerkt. Natuurlijk is dit een enigszins versimpeld beeld, immers organisaties zullen bijvoorbeeld met behulp van marketingtechnieken altijd proberen de vraag te sturen. Hetzelfde geldt, in de hier gebruikte terminologie, voor de input.
Taxatie van de omgeving
Een bedrijf ontleent haar bestaansrecht aan waardering uit de omgeving. Die omgeving zelf is voortdurend aan het veranderen. De organisatie moet weten wat er in de omgeving speelt om haar voortbestaan te garanderen. De organisatie moet trends in die omgeving signaleren, moet weten hoe de omgeving over haar denkt en moet daar op inspelen.
De leider taxeert de omgeving, signaleert veranderingen, kansen, bedreigingen en trends. De leider heeft een visie op basis van zijn kennis van de branche en haar omgeving. Dat verleent hem legitimiteit.
Effectiviteit
De omgeving heeft twee aansluitingen in dit diagram. De eerste is de taxatie van die omgeving door de leider. De tweede aansluiting draait om de input en output van de organisatie. De effectiviteit van een bedrijf, en daarmee haar bestaansrecht wordt bepaald door de wijze waarop een bedrijf input uit de omgeving omzet in output naar die omgeving.
Is een organisatie effectief, dan straalt dit in positieve zin af op de leider. Diens legitimiteit groeit.
Erkenning, acceptatie, legitimiteit
Boven in het schema bevindt zich een cirkel met daarin een driehoek. De begrippen erkenning, acceptatie en legitimiteit zijn in twee richtingen met elkaar verbonden. Hiermee wordt het zelfversterkend effect uitgedrukt dat deze begrippen onderling vertonen.
Legitimiteit leidt tot erkenning. Erkenning zorgt dat een leider en diens visie worden geaccepteerd. Acceptatie vergroot de legitimiteit van de leider.
Andersom werkt dat ook. Legitimiteit zorgt voor meer acceptatie. Acceptatie leidt tot erkenning en erkenning leidt tot vergroting van de legitimiteit van de leider.
Van acceptatie naar effectiviteit
Wanneer de medewerkers de visie, doelstellingen en activiteiten van de leider accepteren, dan leidt dit tot een verhoogde motivatie.
Leiden is: laten willen wat jij wilt.
Als de medewerkers willen wat de leider wil dan is sprake van een hechte doelvervlechting. Niets geeft een medewerker meer motivatie dan dat hij mag werken aan iets dat hij wil!
Motivatie leidt tot een grotere inzet van medewerkers. Hoe groter die inzet, hoe groter ook de effectiviteit van de organisatie.
Daarbij is extra mooi dat een grotere effectiviteit ook weer een positief effect heeft op de motivatie van de medewerkers.
Links en andere artikelen
De links in dit artikel verwijzen naar artikelen op deze site. Er is ook een overzicht beschikbaar van alle artikelen:
