In dit artikel wordt onderzocht waarom visievorming, missie statements en de daarbij behorende doelstellingen vaak niet werken. Gestart wordt met de dadendrang van managers waardoor managementtheorie in de praktijk moet worden gebracht. Duidelijk wordt gemaakt dat veel visies niet worden gedragen door het management zelf en dat de missie daardoor vaak niet meer is dan een flauw compromis. Tot slot wordt nog aangegeven wat een visie dan wel zou moeten zijn.
Inleiding
Leiderschap in bedrijf en project staat altijd ten dienste van externe doelen[i]. De leider behoort gefocust te zijn op die doelen. Een leider die bezig is zichzelf te bewijzen is geen leider. Zijn focus is op zichzelf gericht in plaats van op zijn medewerkers en de omgeving van het bedrijf. Veel dadendrang in de top van bedrijven is volstrekt zinloos. Leiderschap bewijzen door activiteit te vertonen is onzin.
Te actieve managers zijn als scheidsrechters die de sport doden omdat ze vooral zichzelf willen laten gelden[ii]. Zij zijn onvoldoende in staat de wedstrijd aan te voelen en de sport te laten zegevieren.
Eén van de activiteiten waar managers zich de afgelopen jaren stevig mee bezig hebben gehouden is het opstellen van een visie, missie en doelstellingen.
Visie, missie en doelstellingen
Een beetje bedrijf heeft tegenwoordig een visie, een missie en de daarbij behorende doelstellingen. Er zijn boekenkasten over vol geschreven dat zoiets moet en hoe dat moet. Die boeken beloven allerlei positieve effecten bij het hebben van een visie, een missie en doelstellingen. Alle bedrijven hebben inmiddels hun visie, missie en doelstellingen geformuleerd en toch werkt het niet zo positief als de boeken beloven. Sterker nog, soms worden visie en missie binnen een bedrijf een dankbare bron van spot.
Waarom werken veel visies niet?
Veel visies werken niet omdat ze te geforceerd zijn, het management heeft ze gezamenlijk bedacht. De visie is inderdaad "bedacht", er moest overeenstemming worden bereikt, alleen daardoor is al sprake van een compromis. Er is niet een echte eigenaar van het idee die het draagt en bijpassend gedrag en acties afdwingt.
Als compromissen tot visie worden verklaard
Visie, missie en doelstellingen, bedrijven proberen deze vast te stellen, maar meestal resulteert dat in obsolete visies. Er wordt geen visie getoond, maar gemaakt. Het management leeft er zelf niet naar, wat destructiever is dan het ontbreken van visie. Sterker nog, het management belijdt de visie met de mond, maar handelt in strijd met de visie of op zijn minst niet ten faveure van de visie. En, er is niemand die de managers corrigeert.
Het opstellen van visie, missie en doelstellingen als compromis van een managementteam heeft geen enkele toegevoegde waarde. Sterker nog, doordat er niet naar wordt geleefd verliest aanwezig leiderschap haar erkenning. Er wordt niet gehandeld naar de visie. En daardoor is de visie ongeloofwaardig.
Degenen die de visie uitdragen maar haar in de praktijk niet ondersteunen door gedrag en acties verliezen zelf geloofwaardigheid. De erkenning die managers als leider voor de visievorming hadden verdampt. De visie keert zich zo tegen het management en de onderneming in plaats van haar te ondersteunen.
Visievorming is als activiteit een treurige bezigheid. Waar zware processen moeten worden doorlopen voor het vormen van de visie, daar ontbreekt visie. Het eindresultaat is slap, een compromis van meningen, geen visie en bij de geboorte al dood.
Leiderschap en visie
Eigenlijk betekent het ontbreken van visie dat leiderschap ontbreekt. Kern van door hun medewerkers en omgeving erkende leiders is dat zij wel een visie uitdragen die breed wordt geaccepteerd, waarnaar wordt gehandeld en waar bij afwijkingen van de visie wordt ingegrepen.
Een echte visie wordt gesteund, een bedachte visie niet.
Het opstellen van visie, missie, en dergelijke is dus een verkeerd startpunt. Een visie moet vanzelfsprekend uit het leiderschap komen, hij moet doorleefd zijn en als natuurlijk worden beleefd. Een visie die wordt gecreëerd omdat managementboeken voorschrijven dat het moet is tot mislukken gedoemd.[iii]
Bergschenhoek, februari 2003
Nagekomen noot 7 mei 2010: in "Gebouwd voor de toekomst" is een van de mythes die door Jim Collins en Jerry Porras wordt ontkracht de mythe dat bedrijven vooral visionair worden door "visionaire statements".
Boekbespreking "Gebouwd voor de toekomst".
Nagekomen noot 31 mei 2014: Peters en Wetzels zeggen in "Niets nieuws onder de zon" over het vaststellen van de strategische vraag:
“… want daar wordt vastgesteld waarvan de deelnemers 's nachts wakker liggen, het liefst letterlijk. Een cruciale vraag, want als je nergens wakker van ligt heb je ook geen strategische vraag ...”
Boekbespreking “Niets nieuws onder de zon”.
Dit boek bij bol.com (e-book).
Nagekomen noot 18 augustus 2015: meer mensen krijgen het door: https://www.managementsite.nl/missie-visie-kernwaarden-trends
[i] Een uitzondering hierop vormt wellicht het familiebedrijf. Daar zitten de belangen van management, aandeelhouder en stakeholders (voor zover ze gezien worden) in één hand. Daar dient het leiderschap ook het eigen belang.
[ii] Zie ook een tekst over (te) actieve managers: Met de voeten in de vensterbank
[iii] Of er moet al sprake zijn van een soort visie, die alleen nog niet expliciet is gemaakt. Het expliciet maken van een bestaande visie kan uiteraard wel versterkend werken op leiderschap en onderneming.
