Bijenkolonies worden weleens als voorbeeld van een geweldige samenwerking gezien. En ja, dat zijn ze ook. Maar, of het voor ons mensen nou lichtende voorbeelden van organiseren zijn? Dat betwijfel ik.
Je zou de organisatie van een bijenkolonie kunnen verwerpen omdat het een vorm van dictatuur zou zijn. Maar een dictatuur is alleen een dictatuur als er individuen met een vrije wil aan de wil van de dictator onderworpen worden. Dat is in een bijenkolonie niet precies wat er aan de hand is. Want bijen vervullen volkomen uit zichzelf, uit instinct, hun (ondergeschikte) taken. Ze zijn in zekere zin willoos. Ze opereren volledig ondergeschikt aan hun instinct. Het zijn een soort robots. En dat geldt voor alle bijen. Zelfs voor de koningin.
Je kan stellen dat als een menselijke organisatie op dezelfde wijze in elkaar zou steken als een bijenkolonie, dat van alle medewerkers een volledige ondergeschiktheid aan instinct vraagt. En dat gaat niet. Mensen zijn niet ondergeschikt aan hun instinct. Mensen hebben een mening en een eigen wil.
Verder veronderstelt een bijenkolonie een soort constante. Namelijk de strijd om het voortbestaan. De strijd voor voldoende voedsel en tegen eventuele belagers. Het is een vrij simpele wereld.
Menselijke organisaties opereren in een complexere omgeving. Organisaties moeten voortdurend inspelen op allerlei factoren. Verwachte en onverwachte factoren. Een baas (een koningin) die alleen volgens natuurlijke instincten zou opereren, die zou het niet heel lang maken.
Ik zie veel goede kanten aan de opgebouwde intuïtie van mensen in hun werkomgeving. Maar, dat is wel iets anders dan instinct. Instinct is aangeboren, intuïtie aangeleerd.
Samenvattend: bijenkolonies als lichtend voorbeeld voor menselijk organiseren zien raakt kant nog wal.
