Chabris en Simons zijn de bedenkers van het beroemde experiment met de basketballers. Daarbij moet je tellen hoe vaak de bal door één van de teams wordt overgespeeld. Heel moeilijk. Voor wie het filmpje niet kent, probeer het zelf maar eens.
Oké, had u de gorilla gezien?
In het boek komt de gorilla uitgebreid aan bod in de beschrijving van de aandachtsillusie. Andere illusies die aan bod komen zijn: de geheugenillusie, de kennisillusie, de oorzakelijkheidillusie en de potentie-illusie. Verder behandelen de auteurs zaken als veranderingsblindheid en blindheid voor de illusie van het zelfvertrouwen. Hierna wat schetsen van de stof.
Stelligheid, zelfvertrouwen, dominantie, het zijn allemaal eigenschappen waardoor we ons vrij gemakkelijk in de luren kunnen laten leggen. Onterecht. Zelfvertrouwen en stelligheid komen vaak uit pure onkunde voort en uit onvoldoende zelfkennis. De auteurs besteden aandacht aan het belang van dit fenomeen voor het zakenleven. Vaak worden mensen die in ruime mate over de voornoemde eigenschappen beschikken benoemd op hoge posities en er wordt naar hen geluisterd. Dit boek roept: pas op!
Deskundigen die doen alsof ze alles weten (of die dat zelf geloven) worden door ons meer vertrouwd, dan deskundigen die liever even iets opzoeken. Dat laatste komt slechter over, terwijl het rationeel te prefereren is boven deskundigheid die (slechts) gebaseerd is op geloof in eigen kennis.
Ook in groepsprocessen hebben stelligheid en zelfvertrouwen repercussies. Groepsleden met de meeste twijfels houden zich gedeisd. De stelligheid neemt toe en de realiteitszin van het besprokene neemt af. Groepen komen vaak tot slechtere beslissingen dan eenlingen! Dit is duidelijk in tegenstelling tot wat heel vaak wordt gepropageerd.
En, als we het toch over beslissingen hebben, velen menen dat we betere beslissingen kunnen nemen als we over meer informatie beschikken. Uit de rendementen van beurshandelaren blijkt dat ook dit een illusie is.
Van wat we wel weten onderschatten we daarentegen vaak weer de waarde. Van feiten die we zelf kennen, schatten we in dat veel meer mensen die ook wel moeten kennen, meer dan dat dit uit onderzoek daadwerkelijk blijkt.
De oorzakelijkheidillusie is door mij al vaker aan de orde gesteld (lees bijvoorbeeld: "De Managementmythe" ). In veel managementliteratuur wordt de correlatie tussen de aanwezigheid van bepaalde zaken binnen bedrijven en hun financiële resultaten geïnterpreteerd als een oorzakelijk verband. Echter beiden kunnen het gevolg van iets anders zijn. Of ..., wat als oorzaak wordt gezien, zou eigenlijk best eens een gevolg kunnen zijn. Kortom, het is hier al eerder geconstateerd, oorzakelijke verbanden zijn lang niet altijd even duidelijk aanwezig, zelfs niet waar ze evident lijken.
Ook het geven van enorme beloningen aan CEO's voor behaalde resultaten van een onderneming zijn een gevolg van de oorzakelijkheidillusie. Het idee dat die resultaten toe zijn te schrijven aan het vermogen en functioneren van de CEO komt voort uit de illusoire gedachte dat de resultaten wel oorzakelijk moeten zijn te herleiden tot die CEO. Onzin natuurlijk.
Over intuïtie stellen Chabris en Simons dat je daar maar beter niet teveel op kan vertrouwen. Het nemen van grote zakelijke beslissingen op basis van intuïtie raden zij ten strengste af. Ik kijk daar wat anders tegen aan (lees bijvoorbeeld: Intuïtie en leiderschap, http://www.markensteijn.com/intuitie.htm). Wat niet wegneemt dat de waarschuwingen van de auteurs ook op dit vlak hout snijden.
Aan Intuïtie en leiderschap heb ik als "nagekomen noot" een tweetal citaten uit het boek van Chabris en Simons toegevoegd. Mijn conclusie daarbij heb ik ook toegevoegd, namelijk: waar rationele analyse mogelijk is, moet je die uiteraard verrichten. Grondig denkwerk is altijd nuttig en vaak nodig. Maar intuïtie is en blijft een zeer bruikbaar waarschuwingsmechanisme. Intuïtie is niet zaligmakend, is niet het aller-aller-allerbelangrijkste, maar onderschat haar waarde ook niet!
Een ding is zeker. Na lezing van dit boek, ben je vele illusies armer. Wij overschatten onze "intellectuele" vermogens. En dat dit zo is, kan je maar beter beseffen. Lezing van dit boek helpt daarbij.
“De onzichtbare gorilla” bij bol.com
Dit blog is eerder op mijn oude blog geplaatst
