Cultuur is een emergent verschijnsel. Dat wil zeggen dat cultuur, en dus ook organisatiecultuur, ontstaat uit allerlei onderliggende factoren, zoals regels, procedures, handboeken, gedrag van machthebbers (leidinggevenden) of andere mensen (al dan niet) met gezag, de gemoedstoestand van mensen, en dergelijke. Als cultuur eenmaal is ontstaan, dan passen nieuwkomers er zich snel aan aan. Zij leren de geschreven en ongeschreven regels kennen en handelen daarnaar. Doet een nieuwkomer dat niet, dan wordt hij niet geaccepteerd. Cultuur is in die zin zelfversterkend. Het in een cultuur waargenomen gedrag bepaalt het gedrag van mensen, inclusief dat van de nieuwelingen. Maar cultuur is in de basis emergent. Het ontstaat uit de genoemde onderliggende verschijnselen.
Organisaties kennen problemen die aan de cultuur worden geweten. Dat zijn niet de makkelijk identificeerbare en oplosbare problemen, maar de hardnekkige problemen die maar niet zijn aan te pakken. De vraag is of deze problemen aan de cultuur zijn te wijten. Ik denk eerder dat ze ontstaan uit dezelfde onderliggende verschijnselen waar ook de cultuur uit is ontstaan. Zo gezien ontstaan de problemen dus niet uit de cultuur. De problemen en de cultuur komen uit dezelfde basis voort. Ze zijn beiden emergent.
De organisatiecultuur benoemen als bron van problemen is in dat licht zelfs onjuist. De problemen en de organisatiecultuur hebben dezelfde bronnen als basis. Stellen dat de organisatiecultuur de oorzaak van problemen is, dat biedt geen enkele opening richting oplossingen.
Emergente verschijnselen kan je niet rechtstreeks veranderen. Wel kan je de onderliggende verschijnselen vaak aanpakken. Een probleem aan organisatiecultuur wijten biedt geen zicht op een oplossing. Problemen kan je alleen aanpakken door de echte oorzaak, oorzaken of veroorzakers te identificeren. Alleen dan kan je er iets aan doen.
