In “Delirious New York” bespreekt Rem Koolhaas de Paranoid-Critical Method. Dat is kort gezegd een “methodiek” om aan het onlogische, het niet-bestaanbare, een bepaalde logica te verlenen. Koolhaas gebruikte als voorbeeld de schilderijen van Salvador Dali, de bedenker van de methode. Dali schildert menselijke figuren met enorme uitstulpende lichaamsdelen. Dat wijkt sterk af van de werkelijkheid zoals wij die kennen. Dali stut deze lichaamsdelen met houten staken. Dat verleent het geheel een aura van werkelijkheid. Het blijft surrealistisch, zeker. Maar, het onbestaanbare krijgt toch een eigen legitimiteit. Het wordt binnen een specifieke context, bestaanbaar. Logisch aanvaardbaar. Het is denkbaar en daardoor voor ons gerationaliseerd. Veel kunst is op dit principe gebaseerd. Boeken en films in het ‘fantasy’-genre, in de magisch realistische traditie en in de wereld van de ‘science fiction’ werken op basis van dit principe.
Wat u zich wellicht niet realiseert is dat u en uw medemensen dezelfde methodiek ook voortdurend in de dagelijkse werkelijkheid hanteren. Ons vermogen om met de werkelijkheid om te gaan en deze rationeel te benaderen is zeer gering. De werkelijkheid is verwarrend, we worden dagelijks overspoeld met heel veel informatie en daarin moeten we ons een weg zien te vinden. We moeten bepalen hoe te handelen, hoe te denken. Veel mensen hanteren als antwoord onbewust een wereldbeeld dat een gigantische versimpeling van de werkelijkheid is. Zij zien overal bevestiging van hun meningen en ideeën. Bewijzen die er tegen pleiten, die negeren zij.
Een sterk voorbeeld hiervan stond onlangs in NRC. Er werd een Nederlandse jongen geïnterviewd die aan het sparen was om naar het kalifaat van IS te reizen. Voor hem een soort heilstaat. Hij hield ondanks de gruweldaden van IS vol dat de islam vreedzaam was en dat IS geen onschuldige slachtoffers zou maken. Op de vraag van de journalist of bij de onthoofdingen van journalisten door IS dan geen sprake was van onschuldige slachtoffers wist de jongeman dit keurig in zijn wereldbeeld in te passen. Het waren immers gevangen. Daarmee was alles gezegd!
Een extreem voorbeeld. Zeker. Maar in onschuldiger varianten om ons heen wordt de paranoïde kritische methode voortdurend gehanteerd. Rationaliteit is zeldzamer dan je denkt!
“Delirious New York" bij bol.com
Dit blog is op 4 december 2014 eerder op mijn oude blog geplaatst
