In 2001 heb ik in “Leiderschap, concern en werkeenheid” uiteengezet waarom leiderschap in gediversifieerde organisaties eigenlijk onmogelijk is. Niemand kan van heel veel genoeg weten om er adequaat leiding aan te kunnen geven. De huidige megabanken zijn gediversifieerde ondernemingen. Ze houden zich met van alles bezig, met als enige constante dat er altijd geld bij is betrokken.
In “Dit kan niet waar zijn” haalt Joris Luyendijk een medewerkster van zo’n megabank aan. ‘Kun je de CEO een schandaal bij zijn bank verwijten? Gegeven de omvang van banken is hij hooguit schuldig aan delegeren aan de verkeerde persoon. Hoe kun je persoonlijk honderdduizend werknemers overzien?'
Inderdaad dat kan niet.
Dit afgezien van de vraag of er wel sprake is van een geschikt bedrijfsmodel. Het bestaande model gaat immers uit van controle en hiërarchie. Leiderschap binnen megabanken ontbreekt. Je kan er hooguit als manager functioneren.
En de topmanager is echt geen “topper”, zelfs al lijkt de term “topmanager” dat te suggereren. Een topmanager van een gediversifieerde onderneming kan een beetje op de winkel passen en dan nog niet eens op specifieke onderdelen, meer kan hij echt niet. De hoge beloningen vanwege de grote verantwoordelijkheden raken daarom ook kant nog wal. Een verantwoordelijkheid die je toch niet kan waarmaken hoeft toch niet groots beloond te worden?
Het idee van de strak geleide hiërarchie met een superaap aan de top is al tamelijk achterhaald, dat dit ook bij banken niet blijkt te werken zoals gedacht is geen echte verrassing. Nee, met nog een paar andere kenmerken van megabanken leidt dit allemaal tot een ontluisterend beeld. Luyendijk verwoordt het als volgt:
Maar kijk achter deze façade naar de perverse prikkels, de verkokering en het klimaat van angst, de zero loyalty als gevolg van zero job security en de omvang, gammelheid en complexiteit, en je ziet geen strak geleide piramide met bovenin het opperbevel. Je ziet een eilandenrijk in de mist, bevolkt door huurlingen.
Citaten uit Joris Luyendijk, Dit kan niet waar zijn, Atlas Contact, 2015
"Dit kan niet waar zijn" bij managementboek.nl en bij bol.com
