Vier drijfveren
Lawrence onderscheidt vier drijfveren voor menselijk gedrag. Twee zijn gebaseerd op onze aard als zoogdier. Het zijn onze dierlijke drijfveren, namelijk:
- De drijfveer tot vergaren/ toe-eigenen (drive to acquire; dA)
- De drijfveer tot verdediging (drive to defend; dD)
De andere twee drijfveren zijn uniek voor mensen:
- De drijfveer om relaties op te bouwen (drive to bond; dB)
- De drijfveer te willen begrijpen (drive to comprehend; dC)
Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat de woorden zo zijn gekozen dat je keurig de drijfveren A, B, C en D hebt. De drijfveren worden in de tekst later uitgebreid uitgelegd. Juist door die uitleg lijken de benamingen me wat onhandig gekozen.
Volgens Lawrence zijn wij mensen in staat om goede beslissingen te nemen doordat we door onze vier drijfveren te maken hebben met conflicterende impulsen. Met de vier drijfveren hebben we een compleet zij het vaak conflicterend of verwarrend beeld, van de werkelijkheid. Ons brein werkt als een soort onderhandelaar tussen de tegenstrijdige drijfveren. Mensen handelen (gelukkig meestal) niet op basis van hun eerste impuls. Goede beslissingen, goed leiderschap vragen erom aan alle drijfveren gevolg te geven bij het nemen van beslissingen.
De auteur betoogt dat wij er bij uitstek toe in staat zijn om oplossingen voor problemen te vinden die voldoen aan de vereisten die alle vier de drijfveren stellen, ook al zijn ze tegenstrijdig. Hij noemt dit leiderschapsoplossingen. Lawrence gaat zelfs zo ver dat hij ons brein een leiderschapsbrein noemt.
I propose that the normal human brain is the leadership brain and that we should all put our leadership brains to work, at the very least, leading ourselves in balanced lives and working cooperatively with others, and perhaps also becoming leaders of others in the usual sense - but if so, the good leaders.
En dan kan je ook de navolgende uitspraak doen.
In fact, leadership has become our primary means of adapting to changing circumstances, which Darwin cited earlier as the key to our survival.
Evolutie van de drijfveren
Onze drijfveren zijn evolutionair ontstaan. De auteur ziet een ontwikkeling van seksuele selectie, via groepselectie, via culturele selectie, naar wetenschappelijke selectie. In dat laatste ziet hij een voorbode van “worldwide bonding?” Het vraagteken is ook van Lawrence. Gezien de huidige heropkomst van het nationalisme en het terugvallen op groepen van gelijken staat dat vraagteken er terecht. Hoewel dat natuurlijk nog steeds een teken van tijdelijke regressie kan zijn (lees: Een tijd van regressie).
People do have instincts, but they account directly for only a fraction of our actions. What is built into us is not what we will do in a particular situation, but how we will decide what to do. It is because we generally rely on a decision-making process rather than on instincts that we have both the need and the capacity for leadership. It could even be said that, for humans decision making and leadership have replaced the earlier, simpler process of biological survival.
People-w/o-conscience
Lawrence besteedt veel aandacht aan de door hem “people-w/o-conscience” genoemden, de sociopaten of psychopaten onder ons. Die people-w/o-conscience komen opmerkelijk vaak in machtsposities terecht. En richten daar veel schade aan. In de latere hoofdstukken oppert hij zelfs remedies om te voorkomen dat dergelijke mensen in machtsposities terecht komen. Of hij daar veel steun voor zou vinden? Ik weet het niet? Zelfs in een democratie kunnen de meest onwaarschijnlijke mensen opeens als een soort “redder” worden gezien. Trump aan de macht in Amerika; ik vermoed dat Lawrence zich in zijn graf heeft omgedraaid.
Leiderschap
Hoofdstuk vier begint met een definiëring van leiderschap.
What is leadership? It is a particular kind of decision making - decisions a leader makes in guiding and motivating a group of people in responding to a particular set of circumstances. The circumstances may be immediate or they may be something the leader foresees in the future, but in either case, there are choices to be made.
Lawrence beschrijft verder uitgebreid de verschillen tussen goed leiderschap (good leadership), slecht leiderschap (bad leadership), kwaadaardig leiderschap (evil leadership) en misleid (of amoreel) leiderschap (misguided leiderschap).
Goed leiderschap is moreel leiderschap, misleid leiderschap is amoreel en slecht en kwaadaardig leiderschap zijn immoreel van aard.
De Amerikaanse constitutie
De auteur geeft heel hoog op over de Amerikaanse constitutie. Die biedt “checks en balances” waardoor misbruik van een machtspositie voorkomen wordt. Wetgeving rond bedrijven kent dergelijke “checks en balances” niet. Dit lijkt amoreel en soms immoreel optreden van bedrijven te bevorderen. Hierdoor zijn bedrijven erg kwetsbaar voor inbreng van “persons-w/o-conscience”. Bij bedrijven lijkt het er op neer te komen dat je het geluk moet hebben dat er een goede leider aan de top komt. Er is immers geen constitutie die machtsmisbruik voorkomt.
Een beschouwing
Het inzicht dat je altijd tegemoet moet komen aan de vereisten die de vier drijfveren stellen is zonder meer nuttig.
Het begin van het boek is het sterkst. Daarna volgen vele hoofdstukken met voorbeelden van gelijke strekking. Sommige zijn nogal speculatief. En soms kan ik de bevlogenheid van de auteur om een betere wereld te bereiken wel waarderen, maar komen zijn ideeën nogal naïef over. En ook wel erg bevooroordeeld vanuit een Amerikaans perspectief. Je zou dat uit de mond van een wetenschapper niet zo gauw verwachten.
Een voorbeeld. Een van de hoofdstukken gaat over de vorming van een wereldregering. Lawrence betoogt in zijn eigen bewoordingen dat afzonderlijke landen stukken van hun autonomie moeten opgeven. Ze moeten “bonden”. Als ieder land op eigen niveau en vanuit eigenbelang besluiten blijft nemen, dan gaat het de verkeerde kant op. Dat betoog kan ik volgen, daar geloof ik ook wel in. Maar dan. De constitutie van die wereldregering moet dan gebaseerd worden op de constitutie van de Verenigde Staten. Elders heeft de auteur zonder enige bewijsvoering al beweerd dat de constitutie van de Verenigde Staten de allerbeste is. Heeft hij ze allemaal bestudeerd? Hoe heeft hij het getoetst? Waarom zou een constitutie die voor Amerika goed is, ook voor een land met een heel andere cultuur goed zijn? Ik vrees dat een wereldregering ver weg is als de bedenker vervolgens alles vanuit zijn eigen gedachtegoed en cultuur en met de constitutie die daarbij past denkt te kunnen opzetten.
Ook wordt een bewijs voor de mogelijkheid dat er een god bestaat uitgewerkt. Grofweg komt dat er op neer dat we lang niet alles weten. Dat we dingen niet weten zou dan aannemelijk maken dat een god mogelijk is. Tja, zo zijn in alle culturen goden ontstaan. Vroeger om dingen te verklaren die ze toen nog niet konden verklaren, maar die tegenwoordig door iedereen begrepen worden. Wie zegt mij dat de mensheid ook de raadselen niet eens zal ontsluieren waar Lawrence zijn betoog op baseert.
Het "bewijs" klinkt wat gekunsteld en is zeker geen bewijs. Iets wat je niet weet, wat je niet kan verklaren is geen bewijs dat er iets anders achter zit dan de natuurkrachten.
Het bestaan van de vier drives wordt redelijk aannemelijk gemaakt. Maar zijn het er niet meer dan vier? En: zijn de termen wel zo gelukkig gekozen? Onder de Drive to Comprehend worden zaken als wetenschap, religie en kunst samengeveegd. Kunst wordt neergezet als een metier om de werkelijkheid te begrijpen. Veel kunst is puur expressie, of een kunde of juist zelfs een manier om mensen te choqueren. De term “comprehend” daaroverheen leggen, dat wringt.
Slot
Nog even een uitweiding. De auteur constateert dat er geen wetgeving is die de “checks en balances” levert waarmee machtsmisbruik binnen bedrijven wordt voorkomen. Ik kan het niet nalaten om er hier nog maar eens op te wijzen dat holacracy wel een constitutie kent. Daarin wordt de macht en het leiderschap gedistribueerd en is een besluitvormingssystematiek opgenomen die de mogelijkheden voor machtsmisbruik heel sterk inperkt (lees: Holacracy en ik).
Citaten uit "Driven to Lead".
"Driven to Lead" bij managementboek.nl en bij bol.com
