Bij het 60-jarig huwelijksfeest van mijn ouders kwam ik oude bekenden tegen. Zoals dat dan gaat willen mensen weten wat je tegenwoordig doet. Ik gaf aan als projectmanager te werken. Wat dat inhield bleek maar moeilijk over te brengen. Wat het niet makkelijker maakte was dat mijn gesprekspartners zelf invulden wat ze dachten wat ik dan deed. Waarop ik moest gaan vertellen dat ik dat niet deed.
Eerst een paar van die invullingen.
“Oh, dan maakt je kostencalculaties. Ja, dat deed ik vroeger ook.” Nee, ik ben geen kostendeskundige.
“Jullie doen wat de Heidemij vroeger ook deed.” Nee, wij zijn geen ingenieursbureau.
“Oh, je doet wat bouw- en woningtoezicht vroeger deed.” Nee, ook niet.
Ik ga hier nu niet vertellen wat projectmanagement dan wel is, dat is op deze site uitgebreid te lezen. Waar het me wel om gaat is dat deze vluchtige gesprekjes mij aan het denken zetten. De ene gesprekspartner moest als bestuurder te maken hebben gehad met projecten. De andere heeft zijn leven lang bij aannemers gewerkt. Aannemers werken doorgaans volledig projectmatig. Althans, zo noemen we dat tegenwoordig. En de mensen die dat werk leiden heten projectleider of projectmanager. Tegenwoordig. En wat ze doen heet projectmanagement.
Ik weet de jaren niet exact, maar beide gesprekspartners zijn ergens aan het eind van de vorige eeuw met pensioen gegaan. In hun werkzame leven speelde het begrip “projectmanagement” klaarblijkelijk nog geen enkele rol. Tegelijkertijd werden er wel allerlei projecten gerealiseerd! Kennelijk zonder projectmanagers. De hele wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog moet plaats hebben gevonden zonder dat veel mensen zich projectmanager noemden. Dat is nogal opmerkelijk.
Ja, denkt u nu wellicht, ze noemden het niet zo, maar onbewust deden ze wel allerlei dingen die nu tot het domein van het projectmanagement worden gerekend. Dat denk ik ook. Er werd gecalculeerd, er werden kosten bewaakt, er werd gepland en er werden planningen gemaakt. Ongetwijfeld. Maar, het heette geen projectmanagement! En er liepen geen projectmanagers rond!
Ik herinner me nog dat toen ik eind jaren tachtig begon met werken er vooral onder architecten de nodige weerstand was tegen projectmanagement. De projectmanagers schoven tussen de opdrachtgever en de architect in. Dat beviel de architecten allerminst.
De enorme overschrijdingen bij de bouw van de Stopera in Amsterdam gaven het projectmanagement in Nederland wind in de rug. Gechargeerd leek het erop dat architecten alleen maar geïnteresseerd waren in mooie dingen maken, dat het wat meer ging kosten en langer ging duren was hun probleem niet. Daardoor moesten er anderen ingezet worden om toch de kosten en de bouwtijd in de klauw te houden, projectmanagers.
Zoals zo vaak werd ook de bouw op deze manier stilletjes "gereorganiseerd" door een extra laag toe te voegen, een laag met projectmanagers. De verandering ontstond door een activiteit die uit de hand liep, de bouw van de Stopera. Dat geeft te denken. Want, liepen projecten stelselmatig zo erg mis als de Stopera? Ik denk het niet. Dus: een incident leidde tot een structurele verandering van een hele sector.
Even wat reflectie.
Het creëren van de tussenlaag gevuld met projectmanagers had als gevolg dat er minder bevoegdheden bij de vakmensen kwamen te liggen, de architecten in dit geval. Besluitvorming werd ook geformaliseerd en weggehaald bij de vakmensen. Die acties passen helemaal bij de overheersende managementstroming, namelijk die waarbij denken en doen gescheiden worden. De ruimte voor vakmensen, voor vakmanschap werd verkleind. Bevoegdheden kwamen te liggen bij mensen die doorgaans verder van dat vakgebied afstonden en er soms helemaal niets van wisten en/of snapten.
Ik heb op deze site al vaker aandacht gegeven aan het fenomeen zelfsturing. Een fenomeen dat sterk in opkomst is ten koste van de inmiddels klassieke machinebureaucratieën.
Ik ken uit ervaring de voordelen van zelfsturing. Ik werk namelijk bij PRO6 managers en wij zijn holacratisch georganiseerd (lees: “Holacracy en ik”). Bij zelfsturing worden denken en doen weer bij elkaar gebracht. Vakmanschap krijgt weer de ruimte.
Tegelijkertijd werk ik voor onze klanten als projectmanager. Daar functioneer ik in een tussenlaag. Zo werkt dat namelijk nog altijd in de meeste organisaties. Een tussenlaag die juist niet is ontstaan vanuit ideeën over zelfsturing. Projectmanagement hoort, zoals gezegd, bij een scheiding van denken en doen. Projectmanagement is ontstaan door bevoegdheden bij vakmensen weg te trekken.
Projectmanagement is niet meer weg te denken, dacht ik, toen ik het voorgaande opschreef. Maar, als ik er over nadenk, dan is dat niet waar. Het is wel degelijk weg te denken.
Maar…
Er waren vroeger projecten en er zijn nog steeds projecten. En: projectmanagers zijn in hun metier zelf ook vakmensen.
Ik vind dat projectmanagement in heel veel gevallen is doorgeschoten. Op deze site besteed ik daar regelmatig aandacht aan. Ik zie ook dat het algemeen management in heel veel organisaties juist weer bevoegdheden weg haalt bij de projectmanagers. Bevoegdheden die zij vanaf dat moment weer aan het algemeen management voorbehouden. Kortom een beweging die sterk past bij de scheiding van denken en doen, bij de klassieke machinebureaucratieën, maar niet bij zelfsturing. Vakmensen staan steeds verder af van de besluitvorming.
En de projectmanagementafdelingen worden groter en groter. Dat, terwijl ik niet de indruk heb dat organisaties waar dit gebeurt meer projecten draaien dan voorheen.
Geen goede ontwikkeling! Wat mij betreft is het duidelijk dat het anders moet. Ik heb nog niet de antwoorden welke kant het precies op moet. Maar, dat is wel waar ik me meer mee bezig ga houden.
