Vroeger deden vakmensen het werk. Toen kwam er een scheiding tussen denkers en doeners. Werkers en managers. Aanvankelijk kwamen heel veel managers uit de geleding van de werkers. De beste vakmensen werden manager. Hierover werd vaak negatief gesproken. Deze vakmensen hadden geen empathie, te weinig managerial kennis en vaardigheden en zouden dus ongeschikt zijn voor hun functie.
Met de opkomst van allerlei managementopleidingen (o.a. MBA’s, maar ook talloze cursussen) trad een nieuw soort manager naar voren. Dit waren managers met geen of een beperkte vakkennis.
Het voordeel van managers vanuit de vakmatige geleding was dat zij het werk begrepen, dat ze minder uitleg nodig hadden, en dat zij niet gestrest raakten bij onzekerheden die aan een vakgebied eigen waren. Zij respecteerden bovendien vakmanschap en doordat zij materiedeskundig waren beschikten ze in ieder geval over een van de pijlers waarop leiderschap is gebaseerd (zie: "De legitimiteit van leiderschap ontrafeld").
De opkomst van het management, en met name van niet materiedeskundig management, bracht niet het soelaas wat velen ervan verwachten.
En dat is eigenlijk nogal eenvoudig te verklaren.
Voor een niet materiedeskundige manager is het werk van de vakmensen een black box. Die managers snappen niet waar de vakmensen mee bezig zijn. Hebben geen idee of ze goed of fout bezig zijn. Zij zien vaak wel negatieve zaken in het gedrag van de professionals ("ze houden zich niet aan de regels", waarbij "de regels" gelezen mag worden als "mijn regels", ofwel: de regels van de manager) en wantrouwen de vakman ten zeerste. Die is almaar bezig met de inhoud, wil gouden oplossingen creëren en daardoor gaat ook nog eens veel geld verloren. Om grip te krijgen op de black box, vraagt de manager om transparantie. De manager behoudt zich allerlei bevoegdheden voor, die voorheen bij de vakmensen lagen. Echter, om te kunnen besluiten over zaken waar je geen verstand van hebt, heb je wel informatie nodig. De manager gaat bedenken welke informatie hij allemaal wil, en in welke formats hij die aangereikt wil krijgen om daarmee een besluit te kunnen nemen. De vakman wordt aan het werk gezet. Althans, niet aan zijn oorspronkelijke werk, maar aan werk dat daar één niveau vandaan ligt. Hij gaat schrijven. En...? Wel: de vakman wordt van zijn werk afgehouden, hij moet aan leken gaan uitleggen waar hij mee bezig is. Hij wordt beperkt door formats die hem niets zeggen, hij moet informatie leveren in formats die hem ongeschikt lijken en hij krijgt besluiten en vragen waar hij niets mee kan, of erger (maar niet zeldzaam) hij krijgt aanbevelingen die niets bijdragen aan het werk waar hij mee bezig is, die niet ter zake doen, maar waar hij uiteraard wel over terug moet rapporteren.
De vakman is steeds meer bezig met interne bureaucratie, met rimram, met bullshit. Lees ook "Bullshit management" van Jos Verveen, want veel management is inderdaad niet meer dan dat: bullshit.
Intussen proberen de managers te managen. Zij hebben geen grip op de vakinhoud. Dus proberen ze grip te krijgen op de randverschijnselen rond de inhoud, risico’s bijvoorbeeld. Die risico’s worden dan zodanig gemanaged dat allerlei kleine onzekerheden worden bestreden. Het managen van het risicomanagement wordt een vak op zich.
En dat allemaal terwijl iedere vakman weet dat er zich dingen voor kunnen en zullen doen die niemand had voorzien, zelfs die niemand had kunnen voorzien.
En het effect?
Door alles te willen managen, wordt het vermogen uit de organisatie geslurpt om adequaat met echt onverwachte zaken om te gaan. En daar vindt een herkenbare vicieuze cirkel haar bron. De manager constateert altijd wel ergens problemen. Want nooit loopt iets perfect. Dat is een gegeven. De manager gaat de imperfecties bestrijden. "Want we zijn tenslotte een lerende organisatie." De oplossing van niet materiedeskundige managers is eenzijdig. Ze kennen maar één soort oplossing. Dat is? Juist! Meer management.
En dat leidt weer tot meer en nieuwe problemen.
En dat leidt weer tot meer management.
En dat leidt opnieuw tot...
Ziet u?
Dit blog is eerder op mijn oude blog geplaatst
