Een van de redenen om zelfsturend organiseren te bevorderen is dat zelfsturing aan medewerkers meer autonomie biedt. Autonomie is een van de basale condities die ons mensen drijft en die ingevuld moet worden om grip op ons eigen werk te hebben. Daarmee is het een van de begrippen die bijdragen aan betere werkprestaties en aan het welzijn en de gezondheid van werkenden.
Ook de wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) besteedt aandacht aan dit fenomeen. Begin 2020 verscheen het WRR-rapport “Het betere werk”. Vanwege mijn belangstelling voor zelfsturing vind ik dit rapport nogal belangrijk. Reden om er op deze site aandacht aan te besteden.
De WRR zegt over de eerdergenoemde basale condities het volgende.
Meer nog dan Abraham Maslow heeft vooral de SelfDetermination Theory van Edward Deci en Richard Ryan veel weerklank gevonden in de theorievorming en het onderzoek op de werkvloer. Volgens deze benadering wordt ieder mens gedreven door drie basale condities: 1) autonomie: de vrijheid om een activiteit naar eigen inzicht in te vullen, een zekere mate van zelfstandigheid; 2) gevoel van competentie: vertrouwen in het eigen kunnen, het ervaren van beheersing; en 3) sociale verbondenheid: met de omgeving en vertrouwen in anderen. Als deze drie condities zijn gewaarborgd op de werkplek, zouden ze moeten leiden tot betere werkprestaties (kwaliteit en kwantiteit) en een betere gezondheid en welzijn.
Het rapport stelt dat er sprake is van een toenemende werkdruk of “intensivering”. Autonomie helpt daartegen
Meer autonomie op het werk – meer vrijheid om het werk naar eigen inzicht in te vullen – is een buffer tegen intensivering.
Uit het WRR-rapport blijkt dat de “bijna de helft van de werkenden in ons land een gebrek aan autonomie ervaart. Bedrijven en instellingen halen niet altijd het beste in mensen naar boven.”
In de afbeelding boven dit artikel (die een uitsnede vormt van onderstaande afbeelding) scoort “Autonomie” daarom rood, dat is dus niet positief.
Iemand kan het erg druk hebben, maar als hij meer autonomie ervaart, dan biedt dat een medewerker in een organisatie de mogelijkheid om daar zelf oplossingen voor te creëren. Het levert grip op. Het rapport zegt het navolgende over werkdruk.
Of werkenden kunnen omgaan met de – soms sluipende – toename van kwantitatieve en kwalitatieve intensivering, hangt er onder andere van af of daar voor hun gevoel voldoende tegenover staat. Anders dan in het dagelijks taalgebruik wordt werkdruk in de wetenschap meestal niet alleen gezien als werkbelasting maar als een ongunstige balans tussen taakeisen – veel werk en moeilijk werk – en regelmogelijkheden: de mate waarin iemand invloed heeft op de uitvoering van het werk. Mensen kunnen best ‘drukdrukdruk’ zijn, maar zolang ze het gevoel hebben de baas te zijn over hun taken dus, een zekere vrijheid te hebben, is dit niet altijd een probleem. Of zoals Ulbo de Sitter in 1981 al schreef in zijn boek Op weg naar nieuwe fabrieken en kantoren, een voorstudie voor het wrr-rapport Vernieuwingen in het arbeidsbestel: “Eenvoudig uitgedrukt: het zijn niet de problemen die de stress veroorzaken, maar de belemmeringen om ze op te lossen.” Het gaat hierbij om gepaste vrijheid; niet iedereen bloeit op van functioneren in een zelfsturend team. En te veel autonomie kan zelf ook weer tot stress leiden.
Mag ik er nog maar eens aan herinneren dat meer zelfsturing gelijk staat aan meer autonomie en dus aan meer grip op het eigen werk?
En ja, het rapport wijst er terecht ook op dat teveel autonomie ook niet goed is. Dat klopt. Soms wordt zelfsturing “ingevoerd” als een soort “zoek het maar uit”. Dat werkt uiteraard niet. Zelf heb ik goede ervaringen met holacracy (lees: “Holacracy en ik”). Holacracy biedt structuur, duidelijkheid en veel autonomie. Ik kan het aanbevelen!
Net als dit WRR-rapport trouwens.
P.S. in de citaten heb ik de daarin opgenomen literatuurverwijzingen weggelaten. Wie op zoek is naar die verdieping verwijs ik naar de downloads van het rapport (zie onder voor de link).
Citaten uit WRR-Rapport “Het betere werk”.
Lees ook “Autonomie, macht en holacracy”
Downloads WRR-Rapport “Het betere werk” (volledig rapport en samenvatting)
