Meervoudig kijken…, en een zaal vol vooroordelen

Eind 2003 was er het jaarlijkse PMI-congres met als titel “Meervoudig kijken”. In een discussie met de zaal passeerden de ongefundeerde vooroordelen bij bosjes de revue. Door vertegenwoordigers van private partijen welteverstaan. Uit de opmerkingen bleek bij die private partijen een ontstellend gebrek aan kennis van en onbegrip over het functioneren van de overheid. Een onwetendheid die gepaard ging met een overweldigende hoeveelheid zelfoverschatting en zelfgenoegzaamheid. De overheid kreeg in de discussie alle schuld van de problemen die zich bij infrastructurele projecten voordoen. Ook werd gesuggereerd dat alles veel beter zou gaan als de markt alles zou doen. PPS was het toverwoord.
Hierna een reeks kanttekeningen bij de discussie. Ik richt me hierin graag tot de aanwezige vertegenwoordigers van de private partijen.

· Wachttijden bij de overheid worden steevast als te lang ervaren. Ook bij de overheid heeft het efficiency-denken haar intrede gedaan. Het op dezelfde dag beantwoorden van elke vraag van buitenaf kost nou eenmaal meer geld dan het aanhouden van een termijn van enkele weken. Geen burger wil toch een inefficiëntie (maar snellere) overheid aanvaarden? De termijn van beantwoorden niet te kort stellen is een vorm van verstandig management.

· De overheid treedt op als opdrachtgever en soms als projectmanager voor grote infrastructurele projecten. 90% tot 95% van de activiteiten van civieltechnische projecten echter wordt nu al door de markt uitgevoerd. Heeft de private sector dan geen boter op het hoofd bij de gesignaleerde problemen?

· Projectmanagement kan via een gedelegeerd opdrachtgeverschap nog naar de markt worden overgeheveld. Maar, als de overheid nog slechts als opdrachtgever (projectmanager) fungeert, welk werk zou er dan nog meer naar private partijen kunnen of moeten gaan?

· Private partijen spraken van het dichttimmeren van contracten door (alleen) de overheid. Alsof de private partijen daar part nog deel aan hebben en kennelijk al helemaal geen schuld.

· Hoeveel private partijen leven van overheidsopdrachten, hoeveel private partijen werken via detachering binnen die overheid waarin zij feitelijk een positie als ambtenaar vertegenwoordigen?

· Publiek Private Samenwerking (PPS) werd als tovermiddel gememoreerd. Als daar rendement uit te behalen is, waarom zou de overheid dat dan uit handen geven aan private partijen. Dat is toch Sinterklaas spelen met belastinggeld?!

· En, als er geen rendement uit projecten te behalen is, welke private partij wil er dan nog instappen?

· Hoe denkt u te kunnen samenwerken in een PPS als u een beeld van de andere partij, de overheid, heeft dat deze traag en incompetent is? Waarom wilt u dan eigenlijk nog PPS’en? Dat is dan toch één groot en onbeheersbaar risico?

· Kan iemand mij duidelijk maken waarom een PPS als samenwerkingsvorm zo interessant is terwijl nu al het gros van de werkzaamheden door de markt plaatsvindt?

· Gesteld werd dat de overheid marktpartijen die met goede ideeën naar de overheid komen niet mag afhouden. Moreel en vakinhoudelijk kan ik me daarin vinden. Maar, heeft u zich wel eens verdiept in de Europese aanbestedingsrichtlijnen? Zo ja, dan zult u snel beseffen dat de overheid al snel de wet overtreedt als zij één op één met een partij in zee gaat.[i] En dat zij, als zij dat doet onmiddellijk procedures aan haar broek krijgt van de concullega’s van de aanbieder.

· Vaak werd gesproken over “De overheid”. Daarbij werden politiek en ambtelijk apparaat vrolijk door elkaar gehaald. Laat staan dat nog nuancering mogelijk was naar de verschillende posities, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van allerlei verschillende overheden. Het feit dat de overheid zowel publiekrechtelijke als privaatrechtelijke taken heeft is bijvoorbeeld een onderscheid dat niet eens wordt onderkend. Enige verdieping in de materie kan geen kwaad.

· U heeft nogal pretenties! U meent dat u alles beter kunt dan de overheid. Ten eerste onderschat u daarmee het overheidswerk en daarmee uw opponent. Maar, zijn al die pretenties wel terecht? Vinden er binnen het bedrijfsleven niet (net als bij de overheid) schandalen en desinvesteringen plaats, mislukken er geen projecten? Nee? Echt niet? En zijn er echt geen specialistische zaken die de overheid beter kan uitvoeren dan een marktpartij?

· Als die overheid werkelijk zo slecht functioneert dan neemt toch geen enkele onderneming het risico om gezamenlijk een activiteit te starten?

Overigens vond ik ook de redenatie van mevrouw Marbeth Bierman[ii] erg krom. Zij raadde u aan als projectmanagers wat meer te gaan zwalken om politici meer ruimte tot beweging te geven. Alstublieft, laat de politici die ruimte nemen, maar laten ze daarbij ook de verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen. Als projectmanager moet u strak de randvoorwaarden bewaken. Als projectmanagers dat op aanraden van mevrouw Bierman loslaten dan is dat een recept voor nieuwe Stopera-affaires. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?! Wanneer politici ruimte nemen om te blijven sleutelen aan eisen en randvoorwaarden binnen projecten dan moeten zij daarvoor verantwoordelijk kunnen worden gehouden, dat betekent dat u als projectmanager strak de scope moet bewaken, soepel in moet spelen op wijzigingen, de opdrachtgever (veelal de politiek) moet confronteren met de gevolgen van die wijzigingen en dat u daar expliciet opdracht voor moet vragen. Inspelen op voortschrijdend inzicht oké, maar wel in opdracht. Zwalken is echt geen bruikbaar recept.

[i] Overigens zijn de Europese aanbestedingsrichtlijnen allemaal bedoeld ten faveure van de (open en transparante) markt. Helaas, dat werkt soms tegen u.

[ii] Spreker tijdens het betreffende PMI-congres.

Management

Meervoudig kijken…, en een zaal vol vooroordelen